Monumentenwachter Ronald Stijf weet sinds kort veel van het restaureren van fabrieksschoorstenen. Hij volgt voor zijn opleiding Professional Restauratie de opknapbeurt van de schoorsteen van de oude wasbeits- en wrijfglazuurfabriek aan de Hoogakkerlaan in Apeldoorn. ,,Dat is heel leerzaam. De belangrijkste les? Dat niets is wat het lijkt en dat er tijdens het restaureren heel veel onvoorziene dingen naar voren komen.”
Ronald werkt nu ruim vier jaar bij Monumentenwacht Gelderland en volgde eerder al de opleiding Inspecteur Gebouwd Erfgoed. ,,Mijn leidinggevende gaf aan dat er nog plek was op deze opleiding en toen heb ik besloten om het te doen.”
Pittige opleiding
En zo zit Ronald samen met zijn collega Robin Oonk twee jaar lang elke vrijdag in de schoolbanken. ,,Het is best een pittige opleiding, omdat je ook nog het nodige huiswerk hebt”, zegt Ronald. ,,Ik werk vier dagen negen uur per dag, op vrijdag voor school naar Amersfoort en dan nog eens de projectopdrachten en het leren. Je hebt drie keer per jaar een blok dat wordt afgesloten met examens en een schetsopdracht.”
Voor de opleiding moet elke deelnemer vijf projecten uitvoeren en daar een uitgebreid verslag van maken. De restauratie van de Apeldoornse schoorsteen is er één van. ,,Mijn collega Wilfred Mengerink, tevens een van de docenten op de opleiding, kwam met het voorstel om de restauratie van de schoorsteen te volgen.”
,,Daar hoort ook begeleiding van het werk bij, al is het bedrijf dat de restauratie uitvoert heel ervaren daarin. We leren van elkaar”, zegt Ronald. ,,In het begin heb ik uitgebreid de schade aan de schoorsteen in kaart gebracht. Hij wordt al tientallen jaren niet meer gebruikt, vocht en daarbij vorst hebben in die tijd wel hun werk gedaan.” Ook is er schade is ontstaan door roestend materiaal, zoals de klimhaken die aan de binnenkant van de schoorsteen zaten.
Breken
Ronald brengt wekelijks een bezoek aan de schoorsteen en kijkt dan mee met de restaurateurs van schoorsteen- en ovenbouwbedrijf Harm Meijer. ,,We spreken dan over waar zij tegenaan lopen en wat ze tijdens het werk tegenkomen. En dat is vaak meer dan je tevoren kunt inschatten. Ik geloof dat ze rond de 500 nieuwe stenen hebben geplaatst, ongeveer twee keer zoveel als gepland.” Dat komt volgens hem doordat stenen die bij de eerste inspecties intact leken, bij het vervangen van stenen in de buurt plotseling breken of afschilferen.
(Tekst gaat verder onder de foto)
Hangsteiger
Voor zijn rapport dook Ronald ook in de historie van de fabriek en de schoorsteen. Grappig genoeg ontdekte hij dat er vroeger ongeveer op dezelfde manier onderhoud werd gedaan als nu. ,,Dat gebeurde vanaf een hangsteiger die rondom de schoorsteen was geplaatst. Elke keer ging men weer iets hoger. Dat gebeurt nu nog steeds op die manier. Wel met meer veiligheidsmaatregelen, maar het principe is hetzelfde”, zegt hij.
De twintig meter hoge schoorsteen restaureren vanaf een hoogwerker is vanwege de omliggende bebouwing niet mogelijk. ,,Bovendien heb je dan te maken met veel beweging op die hoogte en kun je in verband met het maximaal toelaatbare gewicht in een werkbak weinig materiaal meenemen.”
Porselein
De schoorsteen stamt uit het begin van de twintigste eeuw, maar had geen functie in de fabriek. De schoorsteen met oven werd gebruikt voor de vervaardiging van porselein, een liefhebberij van fabriekseigenaar Mensing sr.
(Tekst gaat verder onder de foto)
Dag en nacht blies deze schoorsteen de rook uit van een tot twaalfhonderd graden verwarmde oven waarin het porselein gebakken werd. Verkocht werden deze artikelen nooit, omdat Mensing sr. niet het ‘echte’ porselein wist te maken. Toch waren zijn tableaus dermate mooi dat een tegelportret van De Ruyter jarenlang in het Scheepvaartmuseum in Amsterdam te zien was.